Met een bont gezelschap van overheid, waterschap, groenaannemers en bewoners gingen we in maart in gesprek over de waarde van ecologische bermen voor biodiversiteit. Met als doel helder te krijgen wat nodig is om in Rijnland een aaneengesloten ecolint te maken van de – nu versnipperde ecologisch beheerde – bermen.

In het doorbraakproject voor Rijnland werken we aan een nieuwe circulaire waardeketen om bermmaaisel hoogwaardig en regionaal nieuwe waarde te geven. Dit gebeurt onder meer door losstaande initiatieven met elkaar te verbinden. Wij streven naar het in balans brengen van ecologie en economie. De vele kilometers aan bermen kunnen een belangrijke rol spelen in het toevoegen van ecologische waarde. Dat bleek uit diverse presentaties.

Gouden regels

Gert-Jan Koopman van Natuurpro licht toe dat de boeren veelal geen inheemse bloemstroken/bermen inzaaien en dat die ook nog eens niet goed worden beheerd. De belangrijkste bloem voor de wilde bij is de paardenbloem en gevolgd door de klaver en de akkerdistel. Hij zet de 4 gouden regels op een rij: 1. Kies voor inheems. 2. Sluit aan bij de eigenheid van het gebied. 3. Kies bestendig beheer. 4. Creëer zoveel mogelijk natuurlijke overgangen.

Economische waarde

Elmar Prins van Buiting Advies, heeft een tool ontwikkeld om types ecologische bermen en het bijbehorende beheer overzichtelijk in beeld te krijgen voor gemeenten en beheerders/aannemers. Hij benoemde waarde van ecologisch beheerde bermen voor de biodiversiteit, maar ook de economische waarde; de economische bijdrage van insecten door bestuiving is 1,1 miljard euro. Een bijvangst is volgens hem de productie van duurzame materialen in bermen en de verwerking op landbouwgrond. ,,Dit kan bijdragen in de kosten waardoor er nog meer ecologisch bermbeheer mogelijk wordt.’’

Joost Smits van de provincie geeft aan dat in Zuid Holland ecologisch voortaan de norm is voor bermbeheer. Verkeersveiligheid speelt daarin een rol. Dit heeft geleid tot de regel: lang wat kan, kort wat moet. Zijn oproep is: beheer alle bermen ecologisch in plaats van zoeken naar waar je dat kunt doen. ,,Behalve ecologie en natuurlijke plaagbestrijding heeft biodiversiteit en ecologisch beheer ook een recreatieve en leefbaarheidsfunctie. Er ontstaat een prettigere leefomgeving.’’

Prachtlint

Esther Dijkstra van het Prachtlint regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden en inmiddels ook Krimpenerwaard vertelde uit de praktijk hoe je een ecolint en convenant realiseert tussen beheer, uitvoer, boer en burger. Het Prachtlint is een initiatief van bewoners, die partijen in 2015 zover hebben gekregen in een gezamenlijk beheerconvenant af te sluiten met 14 partijen. ,,Nu zijn er 27 partijen aangesloten, en daarmee iedereen die betrokken is bij het beheer in deze regio. Dat hebben we bereikt door twee keer per jaar een bijeenkomst te organiseren en kennis te delen. Steeds was een andere partij de host en samen zijn we steeds wijzer geworden. Iedereen mocht en mag ook zijn eigen invulling geven aan het beheer.’’

Groene Cirkels Bijenlandschap

Miep Munninghof is vanuit de Omgevingsdienst West Holland betrokken bij Groene Cirkels Bijenlandschap. Dit is in 2015 ontstaan vanuit Heineken die merkte dat de appelbomen bedoeld voor de cider onvoldoende werden bestoven. Samen met de gemeenten Zoeterwoude, Leiderdorp, Leiden, Zoetermeer, Alphen aan den Rijn en de provincie is er een project ontstaan. Inzet was een ‘bed and breakfast’ voor wilde bijen: nestgelegenheid en voedsel plekken creëren en die gebieden met elkaar verbinden door ecologische linten.

,,De partners vormen een sociaal en ecologisch netwerk. We houden partnerbijeenkomsten, verbinden en inspireren partners en breiden steeds uit. Programmamanagers krijgen hiervoor geld van de provincie. Wij weten waar de belangrijke bijengebieden zitten in Zuid Holland; onder andere in bermen en dijken en we ontwerpen tools die anderen ook kunnen gebruiken.’’ De Omgevingsdienst Midden Holland werkt in de regio Gouda, Alphen aan den Rijn, Krimpenerwaard en Zuidplas ook aan een Groene Cirkel Bijenlandschap.

Potentiële ecolinten

Om inzicht te krijgen in de werkgebieden en potentiële ecolinten planten de aanwezigen vlaggetjes en kleuren kansrijke ‘linten’ in op een kaart van de regio Rijnland. Er volgt een gesprek over soorten van beheer, mogelijkheden en obstakels; van flexibiliteit en grip houden op het beheer, aanbestedingen, kennis en personeelswisselingen tot de behoefte om bermmaaisel als grondstof te laten verwerken op een locatie.

Een potentieel ecolint is het bewonersinitiatief Dijkslootpad – van Yuverta tot aan de kinderboerderij Zegersloot -dwars door de gemeente Alphen aan den Rijn, en het liefst van Woubrugge (west van Alphen) tot aan Ter Aar (oost van Alphen). Wilma Gerver van Groei & Bloei Alphen a/d Rijn e.o. geeft aan met moeite de gemeente mee te krijgen.

Lotte Vromans van onderzoeksinstituut KennisNatuurlijk van Naturalis vertelt dat voor ecologisch bermbeheer twee tools zijn ontwikkeld. Hiermee zijn 7 types ecologische bermen en niveaus van beheer in kaart gebracht. Met de tools kunnen gemeenten en beheerders inzicht krijgen in hoe verschillende maatregelen scoren op beheer en soortgroepen. En wat het effect is van de soortgroepen in de 10 ecosysteemdiensten.

Hoe verder?

De aanwezige partijen delen hun kaarten met gegevens om een goed beeld te krijgen van de huidige situatie en de potentie, gekoppeld aan de ecologische hoofdstructuur. De volgende stap is: hoe deel je ecologisch beheer met elkaar?  De provincie stelt de tool ‘De berm komt tot bloei’ beschikbaar voor dit project. Dit is het uitgangspunt voor beleid en contracten. Joost Smits: ,,Je moet eerst beleid hebben en duidelijk en praktisch de gewenste en ongewenste soorten in beeld hebben. Ook heel belangrijk hierin is de communicatie met bewoners en bedrijven.”