Maar deze hoogdravende ambities vereisen nogal wat, bijvoorbeeld van beleid, beheer en van de samenwerking tussen overheden, aannemers en betrokkenen. In het project zijn we daarom overgegaan tot een ‘dry-run’; een droogoefening van de manier waarop aannemers, technologie- en marktpartijen op termijn met elkaar gaan samenwerken. Om inzicht te krijgen in deze samenwerking en te zien waar de knelpunten liggen. In deze serie blogs nemen we jullie mee in het proces dat we tijdens de dry-run doorlopen.

Waarom een dry-run?

Om het maaisel dat van de werkzaamheden in een bepaald gebied afkomt gezamenlijk in te zamelen en hoogwaardig te verwerken, is er een nieuwe vorm van samenwerking nodig. Dit gaat gepaard met aannames, afstemming, praktische problemen, logistieke uitdagingen, afspraken over waarde, enzovoort. Kortom, om die kaarten op tafel te krijgen en daar de leerlessen uit te kunnen delen, is de afgelopen maanden de proef op de som genomen en de dry-run gestart met vijf verschillende aannemers, een aantal overheidsinstanties, een aantal technologie partijen en een afnemer.

Het proefdraaien leert ons samenwerken als keten en levert belangrijke informatie over de kwaliteit van bermen en voor de businesscase van een groene hub in Zuid-Holland. Tegelijkertijd biedt het de aannemers kans om het maaisel hoogwaardiger weg te zetten en biedt het boeren, bouw- en marktpartijen praktijkervaring om te werken met het materiaal. De eindproducten helpen ons om aan andere overheids- en marktpartijen te laten zien wat er kan en dat het kan.

Wat zijn de doelen van de dry-run?

Tijdens de dry-run bekeken we of de praktijk overeenkwam met onze aannames. We wilden weten of het maaien gebeurt met oog voor biodiversiteit, of het maaisel van de juiste kwaliteit is en of de logistiek tussen maaien en verwerking soepel verloopt. Het testen van deze aannames is essentieel voor opschaling en voor het waarmaken van de bredere ambitie.

De belangrijkste stappen in dit proces zijn maaien (1), transporteren (2), inkuilen (3) en verwerken & afname (4). Dat klinkt overzichtelijk, maar in de praktijk zijn er veel uitdagingen. De dry-run legt deze uitdagingen bloot door het gehele verwerkingsproces in kaart te brengen, op elkaar af te stemmen en aan te passen richting een (theoretische) verwerkingshub. De komende weken zullen deze processtappen worden uitgelicht in deze blogserie.

De belangrijkste vragen waren hoe het bermmaaisel door groenaannemers moet worden aangeleverd, onder welke specificaties, zodat deze passend is voor de hoogwaardige en meervoudige verwaarding van de grondstof; of de kwaliteit en mate van vervuiling van het maaisel afhankelijk van de locatie is en in hoeverre de mate van vervuiling een probleem in het raffinageproces vormt (en hoe deze wordt opgelost) voor de natte en droge fractie; welk positief of negatief verschil er in kosten voor de aannemer worden gemaakt door het naar een andere (overslag-)locatie te brengen.   

De belangrijkste opbrengst is dat het gelukt is om met alle marktpartijen (aannemers, technische partijen en afnemers) een geheel nieuwe verwerkingsroute op te zetten die alle verwerkingsstappen integreert en waarvan de producten in de markt kunnen worden gezet. 

Om tot deze doorbraak te komen, zijn verschillende kleine doorbraken nodig geweest. Allereerst dat de processen en daadwerkelijke behoeften rondom het bermgras openlijk bekeken en besproken werden. Dit vereist samenwerking tussen onder andere de aannemers, die normaliter elkaars concurrent zijn. Alsook het delen van een opslagruimte, en een open boek calculatie – wat een spannend en vertrouwelijk proces is, maar gezien het grotere doel en de gezamenlijke commitment wel haalbaar gebleken. Sterker nog, de wens om tot een gezamenlijke samenwerkingsvorm te komen is onderzocht en uitgewerkt in een eerste versie van het aansturingsmodel voor de hub (zie nieuwsbericht).  

De meeste betrokken partijen hebben uitgesproken dat meervoudige waardecreatie niet het hoofddoel heeft om financiële waarde te creëren, maar juist ecologische waarde. Het verdienmodel wat daaruit volgt integreert de maatschappelijke verschuiving richting waardecreatie. Dat wil zeggen: focus op het toevoegen van de meeste waarde aan de berm door ecologisch onderhoud (en niet het maximaliseren van de output, de productie, ten behoeve van financiële waarde). Middels meervoudige verwaarding in de hub wordt het meer mogelijk om ecologisch bermbeheer in te passen vanwege (afgestemde) kostenbesparing. Dat de partijen in het netwerk onderschrijven dat ecologische waarde onderdeel van het einddoel is, is een doorbraak op zich.

Waarom is ecologisch beheer zo belangrijk?

Bermen en groene openbare ruimten spelen een cruciale rol in het behoud en de stimulering van biodiversiteit. Een veerkrachtig ecologisch netwerk ontstaat niet vanzelf; dit vereist zorgvuldig beheer dat is afgestemd op de lokale flora en fauna. Door samen te werken in regionale verbanden, kunnen provincies, gemeenten, waterschappen en groenaannemers bijdragen aan de ontwikkeling van een ecologisch netwerk dat de natuur in stand houdt en versterkt.

Ecologisch beheer is ook een voorwaarde voor de circulaire toepassing van natuurlijke grondstoffen. Bermmaaisel is niet zomaar afval; het kan dienen als grondstof en worden verwerkt tot waardevolle producten zoals bouwmaterialen of bodemverbeteraars. Maar ook hier liggen afstemming in de verwaardingsroutes én vervuiling als obstakels op de loer.  Hoe de bermen beheerd worden en de afstemming daarin, is een sleutelcomponent in de transitie naar een circulaire en biobased economie.

Meer weten of doorpraten?

Blijf onze voortgang volgen via onze blogserie de komende weken. Het volgende blog gaat over de eerste stap van het proces: het maaien. Wat houdt dit precies in en wat zijn de aandachtspunten voor ecologisch verantwoord beheer? 

En mocht je het nog niet gedaan hebben, meld je dan aan voor de nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van het doorbraakproject.

Meer een prater dan een lezer? Meld je aan voor ons aankomende evenement op donderdagochtend 14 november waarin we de voortgang van het doorbraakproject zullen toelichten en met elkaar in gesprek gaan over het gezamenlijke vervolg. Inschrijven kan via deze link.

Bron fotomateriaal: provincie Zuid-Holland